---

Nezavisnost Centralne banke Crne Gore

Zakonom o Centralnoj banci Crne Gore princip nezavisnosti Centralne banke Crne Gore implementiran je u potpunosti i u skladu je sa preporukama Evropske komisije, odnosno Ugovorom o funkcionisanju Evropske unije (UFEU) i Statutom ESCB-a i ECB.

Zakon o Centralnoj banci Crne Gore („Sl. list Crne Gore“, br. 40/10, 6/13, 70/17, 125/23)

Princip funkcionalne nezavisnosti Centralne banke u potpunosti je implementiran.

Zakon o Centralnoj banci detaljno prikazuje njene ciljeve od dana pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji, kao i dana pristupanja Ekonomskoj i monetarnoj uniji, u skladu sa članom 127(1) i 282 (2) UFEU-a i člana 2 Statuta ESCB i ECB.

Zakon o Centralnoj banci propisuje da je osnovni cilj ove institucije održavanje stabilnosti cijena, kao i da, ne dovodeći u pitanje ostvarivanje navedenog cilja, podržava opšte ciljeve ekonomske politike Evropske unije, doprinoseći tako ostvarivanju ciljeva koji su utvrđeni u članu 3 Ugovora o Evropskoj uniji. 

Centralna banka je nezavisna u ostvarivanju svojih ciljeva i izvršavanju funkcija utvrđenih Zakonom o CBCG. Članom 7, stav 3 ovog zakona propisano je da državni i drugi organi, organizacije i druga lica ne smiju vršiti uticaj na rad i odlučivanje članova organa Centralne banke, niti smiju odobravati, poništavati, ukidati ili na bilo koji drugi način uticati na odluke Centralne banke iz njene nadležnosti. Ova odredba se ne odnosi na nadležnost sudova, kako je propisano zakonom.

Zakonom o Centralnoj banci princip institucionalne nezavisnosti implementiran je u potpunosti u skladu sa članom 130 UFEU i članom 7 Statuta ESCB i ECB. 

Tako, prema Zakonu o Centralnoj banci, ona je nezavisna u ostvarivanju ciljeva i izvršavanju funkcija utvrđenih tim zakonom. Članovi njenih organa i zaposleni nezavisni su u izvršavanju funkcija i obavljanju poslova utvrđenih Zakonom o CBCG i drugim zakonom, takođe, ne smiju primati, niti tražiti uputstva od državnih i drugih organa kao i organizacija ili drugih lica. Državni i drugi organi, organizacije i druga lica ne smiju vršiti uticaj na rad i odlučivanje članova organa Centralne banke i ne smiju odobravati, poništavati, ukidati ili na bilo koji drugi način uticati odluke Centralne banke iz njene nadležnosti, s tim da se ne odnosi se na nadležnost sudova propisanu zakonom.

Sticanjem članstva u EU, Centralna banka i članovi njenih organa, u skladu sa članom 130 UFEU i članom 7 Statuta ESCB-a i ECB, prilikom izvršavanja zadataka, odnosno funkcija utvrđenih Zakonom o Centralnoj banci, Ugovorom o Evropskoj uniji, UFEU i Statutom ESCB-a i ECB, ne smiju tražiti ni prihvatati uputstva od institucija, tijela, agencija i službi Evropske unije, vlada država članica Evropske unije i drugih tijela. Takođe, institucije, tijela, agencije i službe Evropske unije i vlade država članica dužni su da poštuju princip nezavisnosti Centralne banke i ne smiju da vrše uticaj na članove njenih organa u izvršavanju zadataka, odnosno funkcija. Navedeno ne utiče na ovlašćenja ECB-a u odnosu na Centralnu banku koja su utvrđena Statutom ESCB-a i ECB-a.

Zakon o Centralnoj banci utvrđuje da se protiv rješenja Centralne banke može tužbom pokrenuti upravni spor, a tužba ne odlaže izvršenje rješenja.

Princip institucionalne nezavisnosti Centralne banke dosljedno se primjenjuje u praksi. Naime, Centralna banka ima na raspolaganju sve instrumente i nadležnosti potrebne za sprovođenje monetarne politike u okviru važećeg monetarnog režima u Crnoj Gori. Centralna banka je samostalna u donošenju odluka o korišćenju instrumenata monetarne politike. Takođe, Zakonom o Centralnoj banci izričito su utvrđene njene nadležnosti u oblasti monetarne politike od dana pristupanja Crne Gore Ekonomskoj i monetarnoj uniji. Kao centralna banka koja posluje u eurizovanoj ekonomiji, Centralna banka ne vodi politiku deviznog kursa. Zakonom o Centralnoj banci izričito su utvrđene njene nadležnosti u oblasti devizne politike od dana pristupanja Crne Gore Ekonomskoj i monetarnoj uniji.

Zakonom o Centralnoj banci princip personalne nezavisnosti Centralne banke implementiran je u potpunosti, u skladu sa članom 14.2 Statuta ESCB i ECB. 

Zakon o Centralnoj banci definiše da mandat guvernera, viceguvernera i ostalih članova Savjeta CBCG traje šest godina; da mandat člana Savjeta CBCG koji se imenuje na mjesto člana Savjeta CBCG kome je prestala funkcija prije isteka mandata traje takođe šest godina; da član Savjeta može biti razrješen prije isteka mandata ukoliko prestane da ispunjava uslove neophodne za obavljanje funkcije ili je odgovoran za ozbiljan propust u obavljanju funkcije, da guverner, viceguverneri i ostali članovi Savjeta protiv odluke o razrješenju mogu pokrenuti upravni spor. Zakon o Centralnoj banci propisuje uslove za imenovanje članova Savjeta CBCG i nespojive funkcije, kao i pitanje radnog statusa guvernera i viceguvernera i zabrane zaposlenja člana Savjeta CBCG po isteku mandata.

Pored toga, Zakon o Centralnoj banci propisuje da se od dana pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji član Savjeta CBCG razrješava se prije isteka mandata samo ako nastupe okolnosti iz člana 14 stav 2 Statuta ESCB-a i ECB-a, kao i da guverner koji je razriješen funkcije ima pravo da rješenje o razrješenju uputi Sudu pravde Evropske unije, a ostali članovi Savjeta CBCG mogu pokrenuti upravni spor.

Zakonom o CBCG princip finansijske nezavisnosti CBCG implementiran je u potpunosti, u skladu sa Statutom ESCB i ECB. 

U skladu sa Zakonom o Centralnoj banci, ona samostalno: donosi finansijski plan i usvaja godišnje finansijske izvještaje; imenuje nezavisnog spoljnjeg revizora; propisuje vršenje revizije od strane Državne revizorske institucije, odlučuje o pribavljanju i otuđenju nepokretne imovine; odlučuje o raspodjeli dobiti CBCG; odlučuje o korišćenju specijalnih rezervi CBCG.

Pored toga, Zakon o Centralnoj banci propisuje da od dana pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji poslovi CBCG koji se odnose na ESCB, ne mogu biti predmet revizije od strane Državne revizorske institucije. Propisano je i da CBCG sačinjava i objavljuje finansijske izvještaje u skladu sa računovodstvenim standardima, pravilima i uputstvima ECB-a, zatim da se odluka o izboru nezavisnog spoljnjeg revizora finansijskih izvještaja CBCG donosi u skladu sa članom 27 stav 1 Statuta ESCB-a i ECB-a. Dalje, dio dobiti u visini od 50% dobiti utvrđene u skladu sa Zakonom o Centralnoj banci raspoređuje u opšte rezerve, dio dobiti se može rasporediti u specijalne rezerve, u visini koju utvrdi Savjet CBCG, a najviše do 10% dobiti utvrđene u skladu sa Zakonom o CBCG, dok preostali iznos dobiti čini prihod budžeta Crne Gore.

Transparentnost Centralne banke Crne Gore

Funkcionisanje centralne banke je transparentno ukoliko centralna banka kontinuirano obezbjeđuje i na jasan način prezentuje informacije o svom poslovanju, a koje su bitne za funkcionisanje ekonomskog sistema.

Prema definiciji Međunarodnog monetarnog fonda, transparentnost predstavlja okruženje u kojem su ciljevi politike (pravni, institucionalni, okvir monetarne politike), odluke i razlozi za njihovo donošenje, podaci i informacije povezane sa monetarnom i finansijskom politikom prezentovani javnosti na razumljiv način, i blagovremeno. Pored toga, transparentnost centralne banke definiše se i kao odsustvo asimetričnih informacija između finansijskih tržišta i kreatora monetarne politike, odnosno, omogućavanje učesnicima finansijskog tržišta bolje razumijevanje akcija monetarne politike i njihov uticaj na ekonomska kretanja.

Oblasti o kojima je potrebno da centralna banka komunicira sa javnošću su: ciljevi monetarne i ekonomske politike, instrumenti monetarne politike, makroekonomski ambijent u kojem se realizuju ciljevi i prognoze centralne banke.

Centralna banka Crne Gore (CBCG) može se svrstati u red centralnih banaka sa visokim nivoom transparentnosti.

Centralna banka redovno upoznaje javnost sa značajnim pitanjima razmatranim na sjednicama Savjeta i osnovnim kretanjima u ekonomiji Crne Gore. Izvještavanje se vrši mjesečno kroz Bilten CBCG, kvartalno kroz Makroekonomski izvještaj CBCG i Izvještaj o kretanju cijena, godišnje kroz Godišnji izvještaj o radu CBCG, Izvještaj o stabilnosti finansijskog sistema, Godišnji makroekonomski izvještaj CBCG, Izvještaj o stabilnosti cijena i Finansijski izvještaj CBCG sa Izvještajem nezavisnog revizora. Takođe, Centralna banka priprema i objavljuje radne studije koje se bave aktuelnim ekonomskim pitanjima.