---

23/06/2009

Poštovane dame i gospodo,

Danas je pred nama jedna izuzetno interesantna knjiga, koja nam govori o tome kako je došlo do Globalne finansijske krize, zašto je do nje došlo i šta raditi da se ona prevazidje. Većina knjiga ove vrste postane dostupna tek više godina nakon proteka krize, a poseban kvalitet ove knjige je što je ona izašla u samom jeku globalne finansijske krize. U pitanju je u svjetskim razmjerama jedna od malobrojnih knjiga koje se bave tekućom krizom, a sasvim sigurno jedina koja se bavi uticajem Krize na Crnu Goru i Zapadni Balkan. Mislim da se prof. Štiblar vrlo uspješno uhvatio u koštac sa jednim velikom izazovom, sa najvećom krizom posle Velike ekonomske krize, za koju je i sam konstatovao u knjizi da se još uvijek ne zna ni veličina, ni dubina ni kraj.

Pre nego što kažem nešto više o knjizi osvrnuo bih se malo i na autora knjige prof. Franja Štiblara. Radove prof. Štiblara sam imao prilike da čitam još kao student, naročito su mi ostala upečatljivi njegovi radovi posvećeni analizi inflacije iz perioda bivše SFRJ. Prof Franjo Štiblar je profesor na pravnom fakultetu u Ljubljani, član Savjeta CBCG, bio je dekan fakulteta, Savjetnik Guvernera banke Slovenije, Glavni ekonomista Nove Ljubljanske banke, naučni Savetnik Ekonomskog instituta pravnog fakulteta, Savjetnik u svjetskoj banci, gostujući prof. na velikom broj uuniverziteta širom svijeta,  učesnik velikog broja medjunarodnih projekata, autor preko četiristo bilbliogrfskih jedinica. Ovaj jedinstveni spoj teorije i prakse koji je imao prof. Štiblar su bili ključni da knjiga ne ostane na nivou pojavnog, već da se prodre duboko u suštinu analiziranih problema i daje joj poseban kvalitet.

Mislim da će suštinu ove knjige najboje odslikati riječi autora koje ću sada citirati «za umanjenje posljedica Krize bolje se na nju pripremiti, nego bezbrižno ignorisati neprijatne posljedice, koje ćemo osjetiti u budućnosti. To je osnovna svrha ove knjige - upoznati ljude s okolnostima i uzrocima krize, s posljedicama i mogućim ublažavajućim mjerama, koje će olakšati život u kriznom periodu.». Knjiga ima dobru strukturu i logičan sled jer se polazi od krize ekonomske teorije, analize uzroka Krize, posljedica krize i na kraju autor daje preporuke kako minimizirati posledice krize.

U knjizi je data geneza svih onih poremećaja iz godina pa i decenija koji su prethodili i doveli do pojave krize, analizirani su najvažniji uzroci krize, dat je kritički osvrt na makroekonomsku teoriju, kao i jasne preporuke šta da se radi. Knjiga je odličan spoj i makroekonomske teorije i makroekonomske prakse, sa jasnim naznakama u kojem će se smjeru kretati buduća makroekonomska teorija. Autor knjige se ne ustručava da jasno ukaže ko su krivci za tekuću krizu, kako sa doktrinarnog aspekta, tako  sa aspekta pogrešno vodjenih politika, kao i sa institucionalnog aspekta. Svrha ove analize je vrlo značajna, jer ona jasno ukazuje u kojim su oblastima neophodne promene, da se kriza ne bi ponovila u bliskoj budućnosti. Stoga se može nedvosmisleno zaključiti da ćemo u narednom periodu biti suočeni sa krupnim promjenama u domenu funkcionisanja medjunarodnih rejting agencija, revizora i supervizora, medjunarodnh finansijskih standarda, koncepta korporativnog upravljanja u finansijskim institucijama, radu hedž fondova i u drugim insitucijama. Stoga u domenu ekonomske doktrine umjesto liberalnog anglosaksonskog ekonomskog modela morao bi u svijetu, a posebno u Evropi, prevladati socijalno-demokratski (kontinentalni odnosno skandinavski) model, odnosno kako to autor slikovito ističe u knjizi ni liberalni kapitalizam ni ortodoksni socijalizam, već solidarizam.

Poseban kvalitet knjige je u tome što autor u knjizi postavlja pitanje nedostajuće makroekonomske vizije, odnosno postavlja pitanje da li je i ekonomska teorija i doktrina jedan od krivaca za tekuću situaciju. Logično pitanje koje se nameće je kako je moguće da različite makroekonomske škole nude potpuno različita rješenja za iste probleme. Autor nedvosmileno pozitivno odgovara na prethodno pomenuto pitanje i ističe da  čak i među profesionalnim ekonomistima preovladava mišljenje da ekonomska nauka nema metode i rezultate koje bi vredjelo univerzalno prihvatiti, odnosno da se sastoji od niza konfliktnih sistema, među kojima je teško vršiti izbor i jedan je od krivaca tekućeg stanja privrede.

U knjizi je data komparativna analiza mjera koje su preduzele pojedine zemlje, preporuka istaknutih ekonomista i političara, uz ocjenu efikasnosti istih i prognozu šta se može očekivati u narednom periodu. Autor daje i svoju viziju šta bi trebalo uraditi u post-kriznom periodu da se prevazidju posledice krize, konflikti iz prošlosti i da region krene ubrzanim koracima prema evropskim integracijama.

Prof. Štiblar u knjizi zaključuje da će biti nužne korjenite promijene ekonomskog sistema koji uvijek iznova produkuje krize. Stoga autor u zaključnom poglavlju knige daje svoju viziju nove finansijske arhitekture i otvara pitanje neophodnosti stvaranja novog Breton Vudskog sistema.

Ubedjen sam da će ova knjiga vrlo lako naći široku čitalačku publiku, jer ona ne vrvi od stručnih termina i nerazumljivog jezika, već je pisana jasnim i jednostavnim stilom da bude razumljiva i ekonomskim ekspertima, a i običnim gradjanima. Knjiga je i fokusirana na široku čitalačku publiku, jer ona daje preporuke šta raditi u tekućim uslovima i kreatorima ekonomske politike i privrednicima, ali i običnim gradjanima. Ja Vam je mogu iskreno preporučiti.

Na kraju da još istaknem da je u pitanju četvrta knjiga u izdanju Centralne banke, čiji su autori zaposleni u Centralnoj banci i po tome idemo u korak sa najpoznatijim centralnim bankama.