---

16/09/2011

CBCG je, imajući u vidu komentare dijela crnogorske javnosti  koji se odnose na primjenu multilateralne kompenzacije (MLK) kao jednog od praktičnih rješenja poboljšanja stanja dužničko povjerilačkih odnosa kompanija kao i podizanja nivoa likvidnosti privrede, uradila Analizu međusobnih potraživanja-dugovanja pedeset kompanija sa najvećim iznosima po osnovu kojih je izvršena blokada računa.

Cilj je bio da se, zbog značajne koncentracije blokiranih sredstava u top 50 kompanija, utvrdi visina i struktura potencijalnih sredstava koji bi mogli biti predmet MLK, od čega zavisi i konačan stav CBCG o isplativosti ovog modela. 

Multilateralna kompenzacija kao instrument sravnjivanja dužničko povjerilačkih odnosa, predstavlja često pominjanu ali nepopularnu mjeru koja se rijetko primjenjuje i često se poistovjećuje sa stanjem proglašenog bankrota na nivou privrede. Imajući u vidu da MLK predstavlja fleksibilno sredstvo poravnanja dugovanja jer se sprovodi bez angažovanja sudionika, treba naglasiti i limit njihove primjene u smislu  da, osim prebijanja dugova, ne donosi svježi novac.

Naglašavamo da je sprovođenje multilateralne kompenzacije veoma složen projekat, za čiju izradu je neophodna saradnja više relevantnih institucija. Naime, kao što smo već naveli, multilateralna kompenzacija zahtijeva definisane nosioce i učesnike, kako u postupku utvrđivanja modela i donošenja regulatornog okvira, tako i u postupku implementacije odredaba koje su definisane ovim regulatornim okvirom.

Takođe, u institucijama koje bi iskazale interes za bavljenje poslom vezanog za multilateralne kompenzacije, bilo bi neophodno značajno ulaganje u ljudske i materijalne resurse, naročito u dijelu investicija u informacioni sistem.  Sa druge strane, svjedoci smo da su efekti MLK u drugim zemljama, kao i MLK koja je bila sprovođena u Crnoj Gori ranijih godina  u vrijeme postojanja SDK i ZOP-a, bili simbolični. Procjena je da je tom prilikom naplaćeno svega oko 3% ukupno dospjelih potraživanja.

Rezultati Analize o okviru utvrđivanja iznosa međusobnih potraživanja 50 kompanija sa najvećim iznosom blokade ukazuju da ne postoji visoka međusobna zaduženost ovih kompanija, imajući u vidu da u većini slučajeva ne postoji direktna poslovna povezanost lica koji su najveći „dužnici“, osim u slučaju tri kompanije. Imajući u vidu da postoji visoka koncentracija duga, odgovarajući uzorak se može smatrati reprezentativnim.

Na osnovu podataka napravljenih sa presjekom na 25.07.2011. nivo međusobnih potraživanja 50 kompanija sa najvećim iznosima duga po osnovu kojih je izvršena blokada računa iznosi 9,05 miliona eura odnosno 6,8% vrijednosti njihove ukupne blokade od 133,89 miliona eura. Imajući u vidu da je vrijednost ukupnih sredstava po osnovu kojih je izvršena blokada računa na nivou sistema, na kraju jula 2011. godine iznosila 321,82 miliona Eura, to znači da ukupni iznos međusobnih potraživanja 50 najvećih kompanija iznosi 2,81% ukupne vrijednosti duga.

Pri tome, koncentracija neizmirenih međusobnih dugovanja se odnosi na tri povezane kompanije. Naime, dvije kompanije duguju trećoj 7,98 miliona eura odnosno 88,2% ukupnih sredstava međusobnih potraživanja 50 najvećih dužnika u sistemu. Na ostale kompanije se odnosi svega 1,07 miliona Eura odnosno 0,8% ukupne vrijednosti duga top 50 kompanija (133,89 miliona eura) ili svega 0,33% vrijednosi duga na nivou sistema.

Ukupna vrijednost sredstava 50 najvećih dužnika, koja bi mogla bila predmet MLK (unakrsno dugovanje-potraživanje), iznose 860.509,43 Eura ili 0,25% ukupne vrijednosti blokade sa kraja jula mjeseca 2011. godine.

Važno je naglasiti da bankarski sistem Crne Gore podnosi najviše gubitaka po osnovu blokade računa pravnih i fizičkih lica tj. da predstavlja predominantnog povjerioca. Tako, od ukupno 133,89 miliona Eura vrijednosti sredstava po osnovu blokiranih računa 50 najvećih dužnika čak 60,85% se odnosi na dug prema bankarskom sistemu. Određeni procenat, koji nije moguće zasebno isfiltrirati se odnosi na dug koji kompanije ili fizička lica potražuju prema  50 najvećih dužnika preko otvorenih računa u banci, ali taj iznos nije značajan.

Ostala preduzeća i fizička lica kao neisplaćeni povjerioci, čine drugu grupu po kriterijumu visine sredstava po osnovu kojih je izvršena blokada računa sa učešćem od 28,18 miliona Eura odnosno 21,05%.

Država, sa učešćem od 21,12 miliona Eura ili 15,78% ukupne vrijednosti duga predstavlja trećeg povjerioca po visini blokiraih sredstava. Sredstva se uglavnom odnose na neisplaćene poreze na dodatu vrijednost, doprinose za zdravstveno osiguranje fizičkih lica koja su u radnom odnosu, a koji pada na teret poslodavca, doprinosi za PIO za zaposlene na teret poslodavca iz privrede, porez na nepokretnosti,  porez na dobit rezidentnog pravnog lica, itd.

Ostatak od 3,10 miliona Eura, odnosno 2,32% ukupne vrijednosti duga se odnosi na neizmirene naknade prema CBCG.

Konačno, odabrane kompanije sa najvećim iznosima blokade treba posmatrati i sa stanovništva uzroka blokade, koji u velikoj mjeri reflektuju kvalitet poslovanja kompanija. Naime sve kompanije, najveće dužnike možemo svrstati u dvije grupe: oni koji imaju vrlo disperziranu listu dužnika, od države, preko velikog broja kompanija pa do bankarskog sistema, a koji indiciraju da kompanija ima sistemski problem u poslovanju koji se ne zadržava na problemu likvidnosti. Postoji i niz kompanija koja duguju jednom velikom povjeriocu gotovo cjelokupnu vrijednost blokade, u pitanju je obično komercijalna banka, poput kompanija „i koja ukazuju da je rizik njihovog poslovanja u principu niži od onih kompanija koji imaju disperzirane blokade i prema privatnom sektoru, i prema bankama i prema državi.

Svi gore navedeni indikatori ukazuju da bi prosec multilateralne kompenzacije (MLK) imao marginalne i neisplative rezultate, koji su nedovoljni  da idu u prilog implementacije ovog modela u kontekstu crnogorske ekonomije. Naporedo, izrada specijalnog novog zakonskog rješenja (Lex Specialis) kojim bi se uredio proces multilateralne kompenzacije, angažovanje izrade novog softvera, kao i ostali troškovi i vrijeme koji bi bili uključeni u ovaj proces, ne opravdavaju njegovo izvođenje, imajući u vidu limitirane efekte. 

Centralna banka će u narednom periodu, u uskoj saradanji sa relevantnim Minitarstvima i institucijama  aktivno raditi na iznalaženju i kreiranju  alternativnih modela i mehanizama komparativne