Finansijski sistem Crne Gore
Finansijski sistem Crne Gore čine finansijske institucije, finansijsko tržište i finansijska infrastruktura.
Finansijski sistem u Crnoj Gori je „bankocentričan“ s obzirom da dominantan dio tržišta (preko 90% ukupne aktive finansijskog sistema) čine banke i preko njih se odvija najveći dio finansijske intermedijacije. Posmatrano kroz strukturu bilansa banaka, ključni poslovi kojima se banke u Crnoj Gori bave su: prihvatanje depozita i odobravanje kredita, kao i razne vrste platnih usluga, dok su poslovi investicionog bankarstva ili aktivnog ulaganja sredstava u finansijske instrumente slabo zastupljeni.
Nakon banaka, druge po značaju su osiguravajuće kuće, pri čemu dominiraju one koji se bave neživotnim osiguranjem.
Osim toga, ostatak finansijskog sektora čine mikrokreditne finansijske institucije, lizing društva, investicioni fondovi (otvoreni i zatvoreni), faktoring društva i društva za otkup potraživanja.
Pregled institucija crnogorskog finansijskog sektora, 31. 12. 2023.
|
|---|
Tip institucije | Aktiva, 000 eura | Broj institucija | Učešće u aktivi sektora, %
|
Banke | 6.734.264 | 11
| 93,2 |
Osiguravajuća društva | 307.287 | 9 | 4,3 |
MFI | 90.127 | 7 | 1,2 |
Lizing društva | 40.537 | 1 | 0,6 |
Investicioni fondovi
| 35.785
| 7 | 0,5 |
Društva za otkup potraživanja | 8.284 | 3 | 0,1 |
Faktoring društva | 8.102 | 2 | 0,1 |
Ukupno | 7.224.386
| 40
| 100,0 |
izvor: CBCG, ANO, Uprava prihoda i carina, Komisija za tržište kapitala
Što se tiče tržišta kapitala, u Crnoj Gori posluje jedna berza (Montenegroberza), na kojoj se preko ovlašćenih zastupnika (brokera) trguje obveznicama i akcijama, tj. dužničkim i vlasničkim instrumentima.
Platni sistem CBCG je najvažnija i, ujedno, jedina platna infrastruktura za međubankarska plaćanja u Crnoj Gori, koja se sastoji od dva podsistema/modula, koji rade na istoj operativnoj platformi – RTGS i DNS sistema. S druge strane, Centralno klirinško depozitarno društvo, koje je ujedno i depozitar hartija od vrijednosti, vlasnik je i operater sistema za poravnanje hartija od vrijednosti.
Regulatorni okvir finansijskog tržišta u Crnoj Gori je segmentiran i podijeljen je između tri regulatora. Centralna banka Crna Gore nadzire banke, MFI i institucije koje se bave poslovima lizinga, faktoringa, otkupa potraživanja i kreditno-garantnim poslovima. Agencija za nadzor osiguranja vrši nadzor osiguravajućih kompanija, dok Komisija za tržište kapitala vrši nadzor nad investicionim fondovima. Dodatno, Komisija za tržište kapitala nadzire sâmo tržište kapitala, odnosno rad Berze i ovlašćenih zastupnika na tržištu. Komisiji za tržište kapitala pripada i nadzor nad sistemom za poravnanje hartija od vrijednosti, kroz njen nadzor nad CKDD. Konačno, nadzor platnih sistema organizovan je u okviru CBCG, kroz poseban organizacioni dio za nadzor.