Home Ključne funkcije Monetarna politika Instrumenti Obavezna rezerva

Obavezna rezerva

Osnovni instrument monetarne politike CBCG je obavezna rezerva. Centralna banka zahtijeva od kreditnih institucija da drže obaveznu rezervu na računu Centralne banke (u zemlji i/ili inostranstvu).

Zbog specifičnosti crnogorske ekonomije, CBCG pomoću instrumenta obavezne rezerve primarno utiče na likvidnost bankarskog sistema, odnosno posredno utiče na stabilnost i povjerenje u bankarski sistem. CBCG ovim instrumentom takođe utiče na nivo kreditne aktivnosti kreditnih institucija, odnosno posredno utiče na dalji proces multiplikacije novca (ponudu novca) u ekonomiji. Pored toga, promjenom instrumenta obavezne rezerve može se uticati i na ročnu strukturu depozita.


Osnovicu za obračun obavezne rezerve čine depoziti po viđenju i oročeni depoziti, osim depozita centralnih banaka. Stopa za obračun obavezne rezerve je 5,5% na dio osnovice koju čine depoziti po viđenju i depoziti ugovoreni sa ročnošću do jedne godine, odnosno do 365 dana, i 4,5% na dio osnovice koju čine depoziti ugovoreni sa ročnošću preko jedne godine, odnosno 365 dana. 


Obračunatu obaveznu rezervu kreditne institucije izdvajaju na račun obavezne rezerve u zemlji i/ili na račune Centralne banke u inostranstvu i ne mogu je izdvajati i držati u drugom obliku. Obavezna rezerva se izdvaja u eurima. Na 50% sredstava obavezne rezerve, Centralna banka plaća kreditnim institucijama mjesečno, do osmog u mjesecu za prethodni mjesec, naknadu obračunatu po stopi od 0 (nula).


Obračunski period označava mjesečni period, od prvog do posljednjeg kalendarskog dana u mjesecu, za koji su kreditne institucije dužne da obračunaju osnovicu. Period održavanja označava mjesečni period, od treće srijede u mjesecu i traje do dana koji prethodi trećoj srijedi sljedećeg mjeseca, u toku kojeg su kreditne institucije dužne da održavaju propisanu obaveznu rezervu.


Kreditna institucija koja ne izdvoji obaveznu rezervu u propisanom iznosu i rokovima dužna je da, za utvrđeni iznos nepravilno obračunate ili neblagovremeno izdvojene obavezne rezerve, mjesečno plaća naknadu, po godišnjoj kamatnoj stopi od 12%.


Kreditna institucija može koristiti do 50% obavezne rezerve za održavanje dnevne likvidnosti. Ukoliko sredstva vrati istog dana ne plaća naknadu, a u slučaju da ih ne vrati istog dana plaća mjesečno naknadu po godišnjoj kamatnoj stopi od 6%.


- Odluka o obaveznoj rezervi kreditnih institucija kod Centralne banke Crne Gore
(„Sl. list Crne Gore“ br. 19/22, 78/24)
- Prilozi uz odluku


Mjesečni podaci o obaveznoj rezervi banaka kod CBCG.


Instrument obavezne rezerve mijenjan je više puta od osnivanja CBCG.


Osnovica za obračun obavezne rezerve:

  • od januara 2018: depoziti po viđenju i oročeni depoziti, osim depozita centralnih banaka;
  • od oktobra 2011: depoziti po viđenju i oročeni depoziti;
  • od februara 2009. do oktobra 2011: depoziti po viđenju i oročeni depoziti;
  • od januara 2008. do februara 2009: prosječno nedjeljno stanje depozita javnog sektora bez obzira na ročnost i depozita po viđenju i oročenih depozita ostalih sektora sa rokom dospijeća kraćim od dvije godine, uz primjenu diferencirane stope;
  • od aprila 2006. do januara 2008: prosječno nedjeljno stanje depozita po viđenju i oročenih s rokom dospijeća kraćim od godinu dana, uz primjenu diferencirane stope;
  • od sredine avgusta 2004: prosječno nedjeljno stanje depozita po viđenju i oročenih do 30 dana;
  • od aprila 2003. do avgusta 2004: prosječno dvonedjeljno stanje depozita po viđenju i oročenih depozita do 30 dana i
  • od januara 2002. do aprila 2003: prosječno dvonedjeljno stanje depozita po viđenju u eurima i ostalih depozita po viđenju u drugim valutama.


Stopa obavezne rezerve:

  • od maja 2020: 5,5% na dio osnovice koju čine depoziti po viđenju i depoziti ugovoreni sa ročnošću do jedne godine, odnosno do 365 dana i 4,5% na dio osnovice koju čine depoziti ugovoreni sa ročnošću preko jedne godine, odnosno preko 365 dana;
  • od marta 2017: 7,5% na dio osnovice koju čine depoziti po viđenju i depoziti ugovoreni sa ročnošću do jedne godine, odnosno do 365 dana i 6,5% na dio osnovice koju čine depoziti ugovoreni sa ročnošću preko jedne godine, odnosno preko 365 dana;
  • od oktobra 2011. do marta 2017: 9,5% na dio osnovice koju čine depoziti po viđenju i depoziti ugovoreni sa ročnošću do jedne godine, odnosno do 365 dana i 8,5% na dio osnovice koju čine depoziti ugovoreni sa ročnošću preko jedne godine odnosno do 365 dana;
  • od juna 2009. do oktobra 2011: 10%;
  • od februara 2009. do juna 2009: 11%;
  • od januara 2008. do februara 2009: 19% na depozite javnog sektora, bez obzira na ročnost, na depozite po viđenju i oročene depozite ostalih sektora čiji je rok do dospijeća, na dane obračunavanja obavezne rezerve, kraći od 180 dana, a 2% na oročene depozite ostalih sektora, čiji je rok do dospijeća, na dane obračunavanja obavezne rezerve, duži od 180 dana, a kraći od dvije godine;
  • od aprila 2006. do januara 2008: 19% na depozite po viđenju i oročene depozite čiji je rok do dospijeća, na dane obračunavanja obavezne rezerve, kraći od 90 dana, a 5% na oročene depozite čiji je rok do dospijeća, na dane obračuna obavezne rezerve, duži od 90, a kraći od godinu dana;
  • od aprila 2003. do aprila 2006: 23% na depozite po viđenju i depozite oročene do 30 dana;
  • od novembra 2002. do aprila 2003: 50% na depozite po viđenju;
  • od jula do novembra 2002: 60% na depozite po viđenju;
  • od marta do jula 2002: 70% na depozite po viđenju;
  • od januara do marta 2002: 80% na depozite po viđenju i
  • do januara 2002: 100% na depozite po viđenju.


Izdvajanje obavezne rezerve:


  • od marta 2017: na račun obavezne rezerve u zemlji, na račune CBCG u inostranstvu;
  • od januara 2016. do marta 2017: na račun obavezne rezerve u zemlji, na račune CBCG u inostranstvu, do 25% u obliku državnih zapisa koje je emitovala Crna Gora bilo koje ročnosti;
  • od kraja februara 2015: na račun obavezne rezerve u zemlji, na račune CBCG u inostranstvu, do 25% u obliku državnih zapisa koje je emitovala Crna Gora bilo koje ročnosti i dodatnih 10% u obliku državnih zapisa koje je emitovala Crna Gora ročnosti do 182 dana;
  • od januara 2015: na račun obavezne rezerve u zemlji, na račune CBCG u inostranstvu i do 35% u obliku državnih zapisa Crne Gore ročnosti do 182 dana;
  • od januara 2014: na račun obavezne rezerve u zemlji, na račune CBCG u inostranstvu, do 30% u obliku državnih zapisa Crne Gore ročnosti do 182 dana i do 13% u obliku državnih zapisa Crne Gore ročnosti do 91 dan;
  • od aprila 2012: na račun obavezne rezerve u zemlji, na račune CBCG u inostranstvu, do 35% u obliku državnih zapisa Crne Gore;
  • od juna 2009: na račun obavezne rezerve u zemlji, na račune CBCG u inostranstvu, do 25% u obliku državnih zapisa Crne Gore;
  • od februara 2009. do juna 2009: na račun obavezne rezerve u zemlji, na račune CBCG u inostranstvu, do 20% u obliku državnih zapisa Crne Gore;
  • od januara 2008. do februara 2009: na račun obavezne rezerve u zemlji (kod CBCG), na račun CBCG u inostranstvu;
  • od aprila 2006. do januara 2008: na račun obavezne rezerve u zemlji (kod CBCG), na račun CBCG u inostranstvu, do 10% u obliku državnih zapisa Republike Crne Gore;
  • od aprila 2003. do aprila 2006: na račun obavezne rezerve u zemlji (kod CBCG), na račun CBCG u inostranstvu, do 25% u obliku državnih zapisa Crne Gore i
  • od 2002. do aprila 2003: na račun obavezne rezerve u zemlji (kod CBCG), do 10% u obliku državnih zapisa Republike Crne Gore.


Kamatna stopa na izdvojenu obaveznu rezervu:


  • od avgusta 2024: Na 50% sredstava obavezne rezerve Centralna banka plaća kreditnim institucijama mjesečno, do osmog u mjesecu za prethodni mjesec, naknadu obračunatu po stopi od 0 (nula);
  • od februara 2022: Na 50% sredstava obavezne rezerve Centralna banka plaća kreditnim institucijama mjesečno, do osmog u mjesecu za prethodni mjesec, naknadu obračunatu po stopi od €STR (eurska kratkoročna kamatna stopa) umanjenoj za 10 baznih poena na godišnjem nivou, s tim da ova stopa ne može biti manja od nule;
  • od marta 2017: na 50% sredstava obavezne rezerve Centralna banka plaća bankama mjesečno, do osmog u mjesecu za prethodni mjesec, naknadu obračunatu po stopi od EONIA umanjenoj za 10 baznih poena na godišnjem nivou, s tim da ova stopa ne može biti manja od nule;
  • od januara 2016. do marta 2017: na iznos sredstava koji predstavlja razliku između 50% ukupnih sredstava obavezne rezerve i iznosa sredstava koja su izdvojena u obliku državnih zapisa, a najviše na 25% ukupnih sredstava obavezne rezerve Centralna banka plaća bankama mjesečno, do osmog u mjesecu za prethodni mjesec, naknadu obračunatu po stopi od EONIA (Euro OverNight Index Average) umanjenoj za 10 baznih poena na godišnjem nivou, s tim da ova stopa ne može biti manja od nule;
  • od januara 2015: na 15% sredstava obavezne rezerve Centralna banka plaća banci mjesečno naknadu obračunatu po stopi od EONIA (Euro OverNight Index Average) umanjenoj za 10 baznih poena na godišnjem nivou, s tim da ova stopa ne može biti manja od nule;
  • od januara 2014: na 7% sredstava obavezne rezerve Centralna banka plaća banci mjesečno naknadu obračunatu po stopi od EONIA (Euro OverNight Index Average) umanjenoj za 10 baznih poena na godišnjem nivou, s tim da ova stopa ne može biti manja od nule;
  • od januara 2013: na 15% sredstava obavezne rezerve Centralna banka plaća banci mjesečno naknadu obračunatu po stopi od EONIA (Euro OverNight Index Average) umanjenoj za 10 baznih poena na godišnjem nivou, s tim da ova stopa ne može biti manja od nule;
  • od aprila 2012: na 15% izdvojenih sredstava na računu rezervi Centralna banka obračunava i plaća kamatu bankama po stopi od 1% na godišnjem nivou;
  • od juna 2009: na 25% izdvojenih sredstava na računu rezervi Centralna banka obračunava i plaća kamatu bankama po stopi od 1% na godišnjem nivou;
  • od februara 2009. do juna 2009: na 30% izdvojenih sredstava na računu rezervi Centralna banka obračunava i plaća kamatu bankama po stopi od 1% na godišnjem nivou;
  • od januara 2008. do februara 2009: na 50% izdvojenih sredstava na računu rezervi Centralna banka obračunava i plaća kamatu bankama po stopi od 1% na godišnjem nivou;
  • od aprila 2006. godine do januara 2008: na 40% izdvojenih sredstava na računu rezervi Centralna banka obračunava i plaća kamatu bankama po stopi od 1% na godišnjem nivou;
  • od aprila 2003. do aprila 2006: na 25% izdvojenih sredstava na računu rezervi Centralna banka obračunava i plaća kamatu bankama po stopi od 1% na godišnjem nivou;
  • od jula 2002. do aprila 2003: na 40% izdvojenih sredstava na računu rezervi Centralna banka obračunava i plaća kamatu bankama po stopi od 1% na godišnjem nivou i
  • od januara do 1. jula 2002: na sredstva deponovana na računu rezerve nije se plaćala kamata.


Kamatna stopa na pogrešno obračunatu i u propisanom roku neizdvojenu obaveznu rezervu:


  • od januara 2002: 12% na godišnjem nivou.


Uslovi korišćenja obavezne rezerve za likvidnost:


Banke mogu najviše 50% obavezne rezerve koristiti za likvidnost beskamatno ako sredstva vrate do kraja istog radnog dana. Na iznos obavezne rezerve koji banka ne vrati do kraja istog radnog dana, CBCG obračunava kamatu mjesečno po stopi:


  • od maja 2020: 6% na godišnjem nivou
  • od oktobra 2011. g. : 12% na godišnjem nivou;
  • od juna 2009. g. do oktobra 2011. g. : 7% na godišnjem nivou;
  • od aprila 2006. g. do juna 2009. g. : 11% na godišnjem nivou i
  • do aprila 2006. g. : 12% na godišnjem nivou.